बी. ए.भाग ३ / मराठी अभ्यासक्रमपञिका क्रं ७ /सञ :पाचवे / साहित्यविचार /घटक १/साहित्याचे स्वरुप / साहित्याचे स्वरुपविशेष
बी. ए.भाग ३
मराठी अभ्यासक्रमपञिका क्रं ७ सञ :पाचवे
साहित्यविचार
घटक १साहित्याचे स्वरुप
विषय प्राध्यापक प्रा. बी. के. पाटील.
साहित्याचे स्वरुपविशेष
"साहित्य" हा शब्द वाड्मयाबरोबरच आपण रोजच्या व्यवहारात अनेक वेळा वापरतो. जसे लेखन साहित्य म्हणजे कागद, पेन, लिहावयाचे पॅड इत्यादी तसे बांधकाम साहित्य, स्वंपाकाचे साहित्य, शिवणकामाचे साहित्य असे वेगवेगळे शब्दप्रयोग आपण करतो तसेच वाड्ममयाच्या संर्दभातही साहित्य हा शब्द वापरला जातो.
वाड्ममयाच्या प्रांतात साहित्यहा शब्द व्यापक अर्थाने घेतला जातो.जसे कथा, कविता, कादंबरी, नाटक,चरिञ,प्रवासवर्णन,निबंध इ.संस्कृत साहित्यशास्ञात वाड्मयासंबंधी विचार करताना वाड्मय या ऐवजी काव्य हा शब्द वापरलेला दिसतो.तर आजच्या आधुनिक काळात ललित वाड्मय हा शब्दप्रयोग अधिक रुढ झाला आहे.
औषधोपचारांची माहिती किंवा एखाद्या व्यक्तीची कुंडली हेही लिहिले जाते.पण याला कुणी साहित्य किवा वाड्मय म्हणत नाही
कारण वरील लेखन म्हणजे फक्त शब्दांची जुळणी असते. शिवाय साहित्य म्हणून जे लेखन ओळखले जाते ते एकाच स्वरुपाचे नसते.तर वि.स. खांडेकर यांचे क्रौचवध राम गणेश गडकरी यांचे एकच प्याला चिं वि जोशी यांचे चिमणरावाचे चर्‍हाट किंवा गंगाधर गाडगीळांच्या कथा अशी पुस्तके साहित्य या नावाने ओळखली जातात. पण ही पुस्तके परस्पराहून वेगळी आहेत यातील पहिला वर्ग ललित साहित्याचा व दुसर वर्ग ललित्तेतर साहित्याचा
आधुनिक काळातही वाड्मय आणिसाहित्य हेशब्द ललित वाड्मय कीवा ललित साहित्य या अर्थाने वापरले जातात.
पण यामुळेच केवळ ललित वाड्मय म्हणजेच वाड्मय किंवा साहित्य शिवाय दुसरे लेखन करणारी व्यक्ती साहित्यिक नव्हेच असे म्हणणेही योग्य नाही,
साहित्य म्हणून आपण जे संबोधतो त्यात प्रामुख्याने पाच घटक असतात.
( १) भावतत्व(२) बुद्भितत्व(३) कल्पनातत्व(४) आकारतत्व(५) सौंदर्यतत्व
म्हणजेच प्रथम मनाला काही भावते, बुद्भीला जणवते, कल्पनेने ते अधिक स्पष्ट होते, त्याचा आकार लक्षात येतो आणि यातूनच सौंदर्याची प्रचिती येते.
"प्रतिभाशक्तीने प्रेरित केलेले व आनंद देणारे लेखन म्हणजे ललित साहित्य होय." रा. ग.जाधव.
थोडक्यात म्हणजे "जे सहित येते ते साहित्य" म्हणजेच "शब्द आणि अर्थ हे दोन्ही एकञ आले की साहित्य निर्माण होते."
Comments
Post a Comment