e-contents Radhanagari College

 (S D Patil) B.A II Sem IV Co-Operatives in India Paper II Unit – I घटक -   नागरी सहकारी बँका   ( Urban Co - Operative Banks ) नागरी सहकारी बँका     जर्मनी व इटली देशांतील नागरी सहकारी चळवळीपासून प्रभावित होऊन भारतातही नागरी सहकारी पत संस्था स्थापन होण्यास सुरुवात झाली . ९ फब्रुवारी १८८९ ला प्रा . विठ्ठल लक्ष्मण कवठेकर यानी बडोदा शहरात " परस्पर सहाय्यकारी मंडळी " ची स्थापना , काही महाराष्ट्रीयन मध्यमवर्गीयांच्या मदतीने केली . या सस्थेपासून प्रेरणा घेऊन बॉम्बे प्रांतातही नागरी सह . पत सस्था स्थापन झाल्या . १९०४ च्या कायद्याने त्यांना कायदेशीर दर्जा मिळाला . १९४९ चा बकिंग नियमन कायदा ( Banking Regulation Act ) १ मार्च १९६६ रोजी नागरी सहकारी बँकाना लागू करण्यात आला .   व्याख्या : बँकिंग नियमन कायदा - १९४९ नुसार नागरी सहकारी बँकांना प्राथमिक सहकारी संस्था समजण्यात येते याचा अर्थ या बँका सहकारी त्रि - स्तरीय रचनेतील सर्वात खालच्या पातळीवर मात्र शहरी भ...

 (S D Patil) B.A II Sem IV Co-Operatives in India Paper II Unit – I घटक -   राज्य सहकारी बँका ( State Co - operative Banks ) राज्य सहकारी बँका   • स्वरूप : राज्य सहकारी बँक सहकारी त्रिस्तरीय रचनेच्या शिरोभागी असते . म्हणून तिला शिखर बँक असेही म्हणतात . ती एका बाजुला जिल्हा मध्य . बँका तर दुसऱ्या बाजुला RBI व NABARD यांच्यात दुव्याचे कार्य करते .   • सदस्यत्वः राज्यापरत्वे रा . स . बँकेची रचना वेगवेगळी आहे . मात्र साधारणपणे तिच्या सदस्यांमध्ये जि . म . स . बँकांचे प्रतिनिधी तसेच वैयक्तिक भागधारक यांचा समावेश होतो .   • नियंत्रणः रा . स . बँकांवर NABARD चे नियंत्रण असते . NABARD त्यांना ( १ ) पुनर्वित्त पुरवठा करते , ( २ ) पुनर्वटवणुकीच्या सोयी प्राप्त करून देत , ( ३ ) चळवळीबद्दल महत्त्वाची माहिती पुरवते .   • कार्ये : १)        जि . म . स . बँकांना व त्यांच्या माध्यमातून प्राथमिक सहकारी संस्थांना वित्तपुरवठा करणे , तसेच त्यांच्या कार...